Μιχαήλ Παπαγεωργίου Doris
Βιογραφικό
Ο Δόρις/ Doris γεννήθηκε στην Αθήνα το 1896 και πέθανε στην Αθήνα το 1987. Το πραγματικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Παπαγεωργίου και ήταν αδερφός του Κ. Παπαγεωργίου εκδότη του περιοδικού «Ηώς». Η καταγωγή του ήταν από τη Δωρίδα, από όπου πήρε και το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο: Δωρίς- Δόρις/ Doris. Εργάστηκε αρχικά ως σχεδιαστής και γελοιογράφος σε διάφορα περιοδικά της εποχής (1913-16). Το 1919 φεύγει για το Παρίσι όπου σπούδασε σε διάφορα εργαστήρια καλλιτεχνών του Παρισιού. Το 1930 επιστρέφει στην Αθήνα και αμέσως αναγνωρίστηκε σαν σημαντικός νεωτεριστής καλλιτέχνης από το σύνολο των τεχνοκριτών. Στα έργα του της μεσοπολεμικής περιόδου, κάτω από την επίδραση των M. Vlaminck και R. Dufy παρουσιάζει ένα ύφος όπου συνδυάζονται εξπρεσιονιστικά και διακοσμητικά στοιχεία. Ζωγράφιζε με μια ανήσυχη καμπυλόμορφη πινελιά και με έντονες τονικές αυξομειώσεις, συγκεντρώνοντας το φως σε λίγα σημεία της σύνθεσής του, και αφήνοντας μεγάλες περιοχές μεσαίων τόνων και σκιάς.
Παρουσίασε το έργο του σε ατομικές εκθέσεις: «Παρνασσός», 1930- «Αίθουσα ΈΛΠΑ», 1934- «Geo», 1935- Ζάππειο, 1949 – «Ζαχαρίου», 1950- «Στοά Μεγάρου Αθανασίου», 1956 κ.α Πήρε μέρος σε ομαδικές εκθέσεις; «Exposition d\’un Groupe d\’Artistes Hellenes de Paris», Παρίσι, 1926- «Μπιενάλε Βενετίας», 1936- «Πανελλήνια», 1948 κ.α.
Έργα
Δημοσίευσε την ποιητική συλλογή «Ελιγμοί» (Αθήνα, 1936) και φιλοτέχνησε αφίσες και εικονογράφησε βιβλία και περιοδικά. Έργα του βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
(Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών (1999), Εκδόσεις Μέλισσα, Τόμος 3, σελ.400)
Το εξώφυλλο του καταλόγου του εστιατορίου «La Rotonde en Montparnasse», οπού υπάρχουν οι υπογαφές όλων των διάσημων δημιουργών που σύχναζαν εκεί. Κάτω δεξιά και η υπογραφή του Παπαγεωργίου- «Doris.» [1]
«Σιγαρέττα Αγρινίου Α. Σιγάλα», Διαφημιστική αφίσα φιλοτεχνημένη από τον Μιχ. Παπαγεωργίου. [2]
Αφίσα για τις «Oνομαστές ιαματικές πηγές. Λουτράκι, Αιδηψός, Υπάτη, Μέθανα, Πλατύστομον, κλπ» φιλοτεχνημένη από τον Μιχ. Παπαγεωργίου στα 1938 για τον ΕΟΤ. [3]
Κριτικές- δημοσιεύσεις
1. εφ. Εστία, 23 Ιουνίου 1955
Ο κ. Μιχ. Δόρις-Παπαγεωργίου είναι εξ όλων των ζωγράφων μας ο πνευματωδέστερος και ο προικισμένος με την μεγαλειτέραν φαντασίαν. Η παλέττα του εξ άλλου είναι πλουσιωτάτη και το γούστο του ασφαλές. Το μόνον ελάττωμα του είναι, κατά παράδοξον αντινομίαν, η μεγάλη άνεσις και ευκολία, λόγω της οποίας παρασύρεται ενίοτε εις προχειρότητας. αλλά και εκεί ακόμη γοητεύει τον θεατή το χρώμα και η καλλιτεχνική ευαισθησία του ζωγράφου. Από την εκθεσίν του, εις την αίθουσαν “ΑΔΕΛ” (Νίκης 3, υπό το Υπουργείον Συγκοινωνίας) χαρακτηριστικώτερα των αρετών του είναι το “Μπάλ ντ\’Ανφάν” και το “Καρναβάλι των Πατρών”, που μεταδίδουν πραγματικώς, μέσα είς την οργιαστική δίνην των χρωμάτων, την χιουμοριστικήν ατμόσφαιραν μιας τρελλής αποκρηάτικης διασκεδάσεως. Είς την ιδίαν κατηγορίαν ημπορούν να καταλεχθούν και τα κομψά κεφάλια των “Κοριτσιών του Μπαλέτου”, ενώ αντιθέτως η “Γαλήνη”, ο “Ελαιώνας” και τα “Πλατάνια” έχουν όλην την ποίησιν και την λιτότητα του Ελληνικού τοπίου. Καθαρώς Ελληνικόν όραμα, επίσης ο “Καλόγερος με βότανα”, κατ\’αντίθεσιν προς την “Αρχόντισσα της Καστοριάς” η οποία παρ\’ολα τα ωραία χρώματα των εγχώριων κουστουμιών, φαίνεται μάλλον χαριτωμένη Παριζιάνα, ντυμένη με τις φίλες της Ελληνικά. Όσον δια την “Αμφιτρίτη” με τα κατάλευκα άλογα της είναι μια φανταστική οπτασία από εκείνας που γεννά η γαλάζια Ελληνική θάλασσα με τους αφρούς των κυμάτων της. Γύρω από τα κύρια αυτά έργα αφθονούν η πολύχρωμες τσιγγάνες, τα ωραία άνθη και τα γεμάτα κίνησιν άλογα των ιπποδρομιών, που είναι πάντοτε τόσον ελκυστικά. Μέσα είς το αιχμηρόν Αθηναικόν καλοκαίρι τα μάτια του επισκέπτου της εκθέσεως αυτής γεμίζουν χρώμα και δροσιάν.
εφημερίδα «Η Πρωία», 28 Απριλίου 1934, λεπτομέρια
2. Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, «Ο ζωγράφος κ. Μιχ.- Δόρις Παπαγεωργίου», εφ. Η Πρωία, 28 Απριλίου 1934
Ύστερα από τα τέσσερα περίπου χρόνια , όσα χωρίζουν την τελευταία του έκθεση από τη σημερινή , ο κ. Μιχ. Δόρις Παπαγεωργίου παρουσιάζει μία νέα σειρά ελαιογραφιών , «pastels»και «sanguiries» στην αίθουσα της « Έλπα» . Ο ζωγράφος , γνήσιος Αθηναίος ,μένει χρόνια τώρα στο Παρίσι . Κ΄ είναι πολύ ευχάριστο να διαπιστώνει κανείς ευθύς εξ ΄ αρχής πως δεν υπάρχει στην τέχνη του καμία προσπάθεια προσανατολισμού προς τεχνοτροπίες ξένες προς τον ιδιότυπο χαρακτήρα του ταλάντου του, καμμιά διάθεση επιδείξεως νεωτεριστικών επιδιώξεων από κείνες , που κατακτούν τους ανίδεους και τους αφιλοσόφητους . Βέβαια , η εργασία του κ . Παπαγεωργίου είναι μία εκδήλωση προωδευμένη , που μαρτυρεί καλλιεργημένο γούστο και πλούσια , κατασταλαγμένη καλαισθησία . Μα υπάρχει μία ουσιώδης διαφορά ανάμεσα σε τούτο και στο απεγνωσμένο κυνήγι των χτυπητών και θεατρικών αποτελεσμάτων , που συναντούμε τόσο συχνά σε άλλες εκθέσεις . Πραύνει τον θεατή η παρουσία της εσωτερικής σκέψεως , που διακρίνεται τόσο καθαρά σε κάθε σύνθεση του ζωγράφου τούτου . Υπάρχει παντού ένας στοχασμός , μία περισυλλογή , που και στα πιο ανήσυχα και κινημένα θέματα δίνει ένα είδος διακρίσεως και περιωπής .
Το έργο αριθμ. 49 «Μία άποψις από τον Κορυδαλλό» από την έκθεση στην αίθουσα της ΕΛΠΑ. , εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα», 5 Μαίου 1934, λεπτομέρια
Παλαιότερα από τούτα έργα , δουλεμένα σε μία προγενέστερη κάπως περίοδο της καλλιτεχνικής εξελίξεως του ζωγράφου, είναι εκείνα, όπου οι σκούροι τόνοι και τα απλά σχήματα, τα συμπαγή και τα στερεά κυριαρχούν αποκλειστικότερα. Μιλώ για τα «Κυπαρίσσια» του αριθμού 26, «Ναυτικά γυμνάσια με τρικυμία» του αριθμού 31, και την «Αμαζόνα στο δάσος» του αριθμού 36 .Στα έργα τούτα , όπως άλλως τε και σ΄ ολόκληρη την παραγωγή του κ. Παπαγεωργίου, παρουσιάζεται καθαρά, σαν γνωρίσματα εξαιρετικά χαρακτηριστικό, η απλότης . Ο ζωγράφος χρησιμοποιεί τα μέσα της εκφράσεως του χωρίς γυμνάσματα γύρο αμφίβολης αξίας επιδιώξεις , χωρίς τεχνάσματα και χωρίς ματαιόσπουδη λεπτολογία. Ο αγώνας του στρέφεται ολόκληρος γύρο από την κατάκτηση του χαρακτηριστικού σημείου, του σημείου εκείνου που εκφράζει πληρέστερα και εσωτερικότερα το αντικείμενο. Δεν έχει παρά να Στάθη κανείς αντίκρυ στο «Άσπρο άλογο» του αριθμού 29, ένα πίνακα πραγματικά εξαιρετικό, για να το καταλάβη.
Το έργο «Η εκκίνησις» από την έκθεση στην αίθουσα της ΕΛΠΑ., εφημερίδα «Η Πρωία», 4 Μαίου 1934, λεπτομέρια
Με το ίδιο αίσθημα είνε δουλεμένες κ ‘«Οι δύο Τσιγγάνες» του αριθμού 5, κ’ η «Λαμπάδα» του αριθμού 23. Αξιόπιστη είνε ακόμα κ’ στενή συνοχή , που υπάρχει ανάμεσα στα θέματα, που δουλεύει ο κ. Παπαγεωργίου. Προχωρεί από θέμα σ θέμα με βήμα μετρημένο. Έτσι πολλές συνθέσεις του έχουν τον χαρακτήρα μιας διαδοχικής και ολοένα πληρέστερης αποδόσεως του ίδιου θέματος. Τα άλογά του, οι τύποι του ιπποδρομίου, μπαλαρίνες και τζόκευ, τα εξαίρετα λουλούδια του, τα γυμνά του, τα δέντρα του και τα βουνά του,αυτά τα σπίτια ακόμα δείχνουν φανερά, πως ο ζωγράφος τάπιασε και τα ξανάπιασε στα χέρια του με την ακοίμητη φροντίδα να τα κατακτήση τελειωτικά. Οι σπουδές του πάνοω στο ανθρώπινο κορμί μαρτυρούν μια ιδιαίτερη αισθητικότητα, που με τον καιρό θα ωριμάση περισσότερο.
3. Σ. Δούκας, «Πέντε ατομικές εκθέσεις», εφ. Ηχώ της Ελλάδος, 1 Μαρτίου 1935
Ο κ. Δόρις Παπαγεωργίου, εκθέτει είς την Πινακοθήκην του Ζεό. Τόσον η ποσότης όσον και η ποιότης της νέας εργασίας του δείχνουν την αναμφισβήτητη εξέλιξή του, που πλησιάζει πλέον να πάρει τη μορφή ενός έργου προσωπικού. Εκείνο που το διακρίνει, είναι ο αισθηματικός εκλεκτισμός του. Από τη μουσιακή ζωγραφική παίρνει τη ζέστα του σκούρου με το κρύο φώς, από τον εμπρεσιονισμό το νωπό και την χρωματική έντασι, από την νέα ζωγραφική την ελευθερία του πινέλου της. Ο αισθηματισμός του ξέρει να διαλλάσση τα αντίθετα αυτά στοιχεία, μ\’ένα τρόπο προσωπικό για ένα αποτέλεσμα ευάρεστο. Εκείνο που θέλει να εκφράση είνε το θέλγητρο από τα πράγματα. Εκείνο που δοκιμάζει από αυτό είνε η οπτική απόλαυσις των αισθήσεων. Ζωγράφος, αισθητικός μαζί και αισθησιακός, κατορθώνει να μας παρουσιάζη κάποτε με την ευκολία του, νωπή την χαρά της ύλης. Ο συγκερασμός των δύο χαρακτηριστικών του αυτών τάσεων είνε ίσως εκείνο που θα απασχολήση είς το μέλλον και διαμορφώση τελικά το ταλέντο του.
4. Ζαχ. Παπαντωνίου, «\’Η Έκθεσις Μ. Παπαγεωργίου\’», εφ. Ελεύθερον Βήμα, 22 Φεβρουαρίου 1935
«Ελεύθερον Βήμα», 22 Φεβρουαρίου 1935 (λεπτομέρια)
Το πλήθος αυτό των έργων που βλέπομε στην αίθουσα της κ. Ρωκ έγινε σε διάστημα όχι λιγότερο του ενός έτους. Με το φόβο που οφείλομε σε τέτοια γονιμότητα προχωρούμε μέσα στο μικρόν αυτό λαβύρινθο. Η τεχνοτροπία του κ. Παπαγεωργίου είνε ένα υγρό για να το χαρακτηρίσωμε έτσι, σχέδιο, ένα διαχυμένο χρώμα, χωρίς περίγραμμα. Μερικές φορές με την ευαισθησία του το χρώμα αυτό μας συγκινεί και μας γεννά μια διάθεσι ρέμβης, μας δίνει ένα λεπτό και ευγενικό συναίσθημα…Τα έργα που μας σταματούν δείχνουν πως κάτι ζωντανό και πραγματικό πέρασε από την περιοχή του ματιού του κι έπειτα στο συναίσθημά του. Υπάρχουν λοιπόν τέτοια έργα που παρουσιάζουν μιά αναμφισβήτητη αβρότητα, μιά λεπτή καλαισθησία, μιά ικανότητα του ζωγράφου να κάμη το χρώμα τρυφερό και ακόμα τρυφερώτερο το σχέδιο…Ο τύπος που αγαπά να επαναλαμβάνη ο κ. Παπαγεωργίου είνε: σκοτεινό τοπείο επάνω στο οποίον θα λάμψη αιφνιδίως ένας τόνος πυρακτωμένος, το άσπρο πανί, λόγου χάριν, ή το πουκάμισο του τζόκευ, ή το άλογο, ή το νέρο.
5. Ν. Αλεξίου ,«Εκθέσεις Ζωγραφικής – Δώρη Παπαγεωργίου», Κριτικά Σημειώματα, εφ. Το Βήμα, 8 Δεκεμβρίου 1956
εφημερίδα «Το Βήμα», 8 Δεκεμβρίου 1956, λεπτομέρια
Ο Δώρης Παπαγεωργίου εκθέτει ελαιογραφίες και παστέλ στην αίθουσα της Στοάς Αθανασίου (Πανεπιστημίου 10). Και η σημερινή του εργασία φέρνει όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που της έδωσαν μια διακριτική θέσι στο παρελθόν. Ο καλλιτέχνης έχει διαμορφώσει δικά του, τελείως προσωπικά εκφραστικά μέσα. Και μάλιστα τόσο αποκλειστικά που δεν είναι επιδεικτικά μιμήσεως από άλλους. Γιατί η εργασία του αποκλείει την ψύχραιμη μελέτη, τον μετρημένο υπολογισμό, την ωργανωμένη ανάπτυξη του θέματος, στοιχεία δηλαδή που είναι δυνατόν να μεταδοθούν και σ\’άλλους. Φαίνεται πως εργάζεται μέσα σ\’έναν πυρετό εμπνεύσεως και το έργο του φέρνει τις συνέπειες της. Αφήνεται στην έμπνευσή του και στις έμφυτες ικανοτητές του μόνον, χωρίς να παρεμβάλλεται η πνευματική κατεργασία των θεμάτων του. Και αυτό γιατί από διάθεση ψυχική ο Δώρης (έτσι συνηθίζεται να τον ονομάζουν) οδηγείται σ\’έναν ποιητικό κόσμο ονείρου περισσότερες φορές φανταστικό (όπως μας δείχνουν τα μυθολογικά θέματα του και τα τοπία του). Όλο το έργο του είναι λυρικό, βασισμένο στην αμεσότητα του αισθήματος και μόνον και γι\’αυτό ο λυρισμός του γίνεται γλαφυρός χωρίς βαθύτερες αξιώσεις. Σχεδιάζει με δεξιοτεχνία και το ιδιόρυθμο και απλό σχεδιό του τον βοηθά να επιτυγχάνη κάποτε αρμονική κίνησι στα έργα του. Μα κυρίως είναι χρωματιστής. Κατορθώνει να δώσει άνετες και ακούραστες χρωματικές ενότητες που πολλές φορές συνεπαίρνουν με την ανάλαφρη πνοή τους. Τα ονειρικά τοπία του όπως τα έργα 21, 22, 25 προσπαθεί να τα απαλλάξη από τη γήινη υποστασί τους και οι τσιγγάνες του είναι μοναδικές για τη χάρι του και τη φρεσκάδα τους. Και όμως όλα αυτά τα κατά μέρος χαρισματά του και η θαυμάσια δεξιοτεχνία του δεν πειθαρχούνται. Δεν υποβάλλονται σε έλεγχο και επιλογή ώστε να αναπτυχθούν και να μας δώσουν έργο ανάλογο με τις ικανότητες του Δώρη. Παλαιότερα μας έδωσε μερικούς πίνακες (μερικά σχέδια αλόγων, τσιγγάνες) που ήταν επιτεύματα στο είδος τους ενώ πολλά από τα σημερινά έργα του μπορούν να χαρακτηρισθούν σαν χρωματικά σκίτσα. Η εξαιρετική χρωματική του αίσθησι, η δροσερή πνοή της εμπνεύσεως του καταλήγει πολλές φορές σε προχειρότητα και βιασύνη που φυγαδεύουν τα αισθητικά αποτελέσματα. Η ταχύτης στην εκτέλεσι θα ήταν ίσως μια αρετή για εργασίες τοιχογραφιών, μα ζημιώνει την εργασία του ατελιέ. Πιστεύομε πως είναι πολλές οι δυνατότητες του Δώρη και ότι η τέχνη θα εδικαιούτο μεγαλυτέρων αξιώσεων από το ταλέντο του.
Για μία επαυξημένη οπτικά παρουσίαση του έργου του Μιχαήλ Παπαγεωργίου επισκευθείτε το Google Cultural Spot:
Έρευνα: Φώτης Κ. Σωτηρόπουλος
Ευχαριστίες στην κα Ελφρίδα Παπαγεωργίου και την κα Καίτη Φλεριανού Δ/ντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων.
[1] Πηγή: εφ. «Καθημεινή», 7 Ημέρες, Αφιέρωμα «Σκλάβος»
[2] Πηγή: Πέτρος Κοσκινάς, «70 χρόνια Ελληνικής Διαφήμισης 1870-1940», Έκδοση SELECTOR, σελ. 36
[3] Χρωμολιθόγραφη αφίσα του Ε.Ο.Τ. Νο.114/5-1938 (Διαστάσεις 1000 x 695 mm.). Υπογραφή κάτω αριστερά \’Doris\’. Τυπογραφείο Παπαχρυσάνθου. Πηγή: http://www.botsisauctions.com
